قالیشویی یوسف آباد قالیشویی در یوسف آباد سفید برفی

سفارش اینترنتی از طریق www.sb-carpet.ir

نقوش گیاهی

درختی؛ افشان؛ گلدانی (سجاده‌ای، محرابی) بوته‌ای؛ لچک ترنج؛ محرمات، گلستان؛ باغی، پالیز، بهشت؛ گل انار و شاه عباسی؛ بندی (مینا خانی و واگیره‌ای)؛ اسلیمی، ختایی؛ گل فرنگ، گل سرخ؛ خشتی، قاب قابی

قالیشویی سفید برفی

سفارش اینترنتی از طریقwww.SB-carpet.ir

طرح شاه عباسی 

طرح‌های شاه‌عباسی بر پایه گل و بوته‌های ویژه‌ای که به نام «گلهای شاه‌عباسی» مشهورند شکل گرفته‌اند.

این گل‌ها همراه با اسلیمی‌ها، ختایی‌ها و دیگر نقشمایه‌های رایج در نقوش فرش، نگاره‌های اصلی را در حاشیه و متن فرش به وجود می‌آورند.

طرحهای شاه‌عباسی گونه‌های مختلفی دارند که برخی از آنها عبارتند از: شاه عباسی لچک و ترنج، شاه‌ عباسی تصرفی، شاه ‌عباسی افشان و شاه‌عباسی طره‌ای.

 

شاه عباسی لچک و ترنج:

این طرح از دیرباز برای تزیین جلدهای چرمی و کتابهای قدیمی به کار می‌رفته و از اصالت ویژه‌ای برخوردار است.

فرشهایی که با این طرح بافته می‌شوند دارای ترنجی میانی به شکل دایره یا لوزی هستند که دو «سرترنج» در بالا و پایین و گاه طرفین نیز آنرا احاطه می‌کند. چهار گوشه زمینه میانی و متن فرش را نیز چهار نقش یکسان به نام «لچک» که معمولاً یک چهارم ترنج میانی است، تزیین می‌کند.

پاره‌ای از طرحهای شاه‌عباسی لچکهای 4 گوشه را ندارند که به آنها «شاه‌ عباسی ترنج دار» گفته می‌شود.

شاه عباسی افشان:

طرح شاه‌عباسی افشان، ترنج‌ میانی و لچکهای 4 گوشه را ندارد و سراسر متن فرش را برگها و گل‌های اسلیمی و ختایی به همراه خطوط مدور و کمانی پر می‌کند.

 

شاه عباسی طره‌دار:

این طرح دارای ترنجی ظریف در وسط است و ویژگی این نقش، طره‌ای است که به صورت سلسله ای گرداگرد متن آمده است.

به بیانی دیگر در این گونه طرحها، لچک برخلاف معمول از یک چهارم ترنج تشکیل نشده بلکه به صورت طره سراسر متن را دور زده است.

 

شاه عباسی تصرفی:

این طرح با دخل و تصرف‌هایی در ساختار کلی طرح شاه عباسی به وجود می‌آید. برای نمونه حذف لچکها و استفاده از نیم ترنجهایی در اضلاع متن فرش و برخورداری از قابها و کتیبه‌های تزیینی به طور قرینه در اضلاع جانبی و تغییراتی از این دست، از جمله ابداعاتی است که در طرح به وجود آمده و آنرا به نام تصرفی موسوم می‌سازد.

 

طرح اسلیمی

در طراحی فرش به مجموعه‌ای از اشکال تزیینی ویژه‌ که شبیه دهان باز مار هستند، «اسلیمی» گفته می‌شود.

اسلیمی را ریشه‌گرفته از واژه «اسلیم» به معنی «جوانه» دانسته‌اند که چندان دور از ذهن نیست و گروهی نیز ریشه این واژه را از کلمه «اسلام» می‌دانند هرچند که طرحهای اسلیمی پیش از ورود اسلام به  ایران نیز به کار می‌رفته است.

طرحهای اسلیمی که بیشتر در مناطق مرکزی ایران مانند اصفهان استفاده می‌شود، خود انواع مختلفی دارد که اسلیمی دهان اژدری، اسلیمی ماری و اسلیمی شکسته از آن دسته‌اند.

 

طرح گلدانی

در این طرح، شکل گلدانی مزین به شاخه‌های گل، عنصر اصلی و غالب را تشکیل می‌دهد که در اندازه‌های مختلف (گاهی بزرگ و به صورت واحد و گاهی کوچک و در ردیفهای موازی) تمامی زمینه‌ فرش را پوشش می‌دهند.

طرح گلدانی از دیرباز در میان فرشبافان قم، تبریز، کاشان، آباده و کردستان مقبولیت فراوانی داشته و خود انواعی دارد که گلدانی محرابی، گلدانی ظل السلطان، گلدانی حاج خانمی و گلدانی تکراری از آن جمله‌اند.

 

گلدانی ظل السلطان:

طرحی است گلدانی که در دو طرف آن به جای دسته‌گلدان، نقش پرنده کار می‌شود و از درون گلدان نیز گلهای فراوان روییده است.

 

گلدانی حاج خانمی:

ـ طرحی گلدانی  است که بیشتر در میان قشقایی‌ها رایج است و درشیراز به آن «نقش ناظم» می‌گویند و قالیچه‌های دارای این طرح را «ناظم کشکولی» می‌خوانند. از ویژگی‌های مهم این طرح رعایت دقیق تناسبها و نیز اندازه و ابعاد نگاره‌های مشابه و مکرر در سراسر طرح است.

گویا اصطلاح حاج خانمی از نام «حاج خانم جهان آرا بی بی» گرفته شده است که تلاشی ارزنده در احیای هنر فرشبافی قشقایی داشته است.

 

طرح بته:

درباره ریشه تقشمایه بته نظرات گوناگونی مطرح شده است. شباهت این نقش با شعله مقدس آتش زرتشتیان، میوه کاج، قطره‌آب، سرو، شاخه نخل، پرنده مهر و... دیدگاههای متفاوتی را درباره منشاء بته ایجاد کرده است.

نقشمایه بته در طرحهای فرش در اندازه‌ها و شکلهای گوناگونی به چشم می‌خورد. گاهی چنان بزرگ است که چند بته برای پوشش سطح فرش کفایت می کند اما در بیشتر موارد به اندازه‌های کوچک در ردیفهای موازی در متن فرش و یا به دنبال هم در حاشیه آن دیده می‌شود که گاهی در سبک شکسته نیز استفاده می‌شود.

طرح بته معمولاً در فرشهای کرمان، سسندج، همدان، کاشان، سرابند و قم دیده می‌شود و معروفترین گونه‌های آن عبارتند از: بته‌جقه، بته ترمه، بته مادر و فرزند، بته سرابندی، بته قلمکار اصفهانی، بته کردستانی یا هشت‌پر.

 

طرح ماهی درهم (هراتی):

از آنجا که نخستین نمونه‌‌های این طرح در هرات به دست آمده است، به این طرح «هراتی» نیز می‌گویند. طرح ماهی درهم از دو نگاره ماهی و یک گل در میان آنها تشکیل شده است. در برخی مناطق غربی ایران، گل میانی در وسط یک لوزی قرار دارد و چهار ماهی یا چهار برگ خمیده همانند خمیدگی کمرماهی در کناره بیرونی چهار ضلعی لوزی بافته می‌شود.

استان مرکزی، خراسان، همدان، بیجار و سنندج جایگاه اصلی طرح ماهی درهم به شمار می‌آیند.

 

طرح درختی

نقش گیاهان و درختان به دلیل مقدس بودن آنها نزد ایرانیان باستان، همواره مورد توجه قالیبافان بوده است و امرزه نیز نقش درختی همچنان در بسیاری از نقاط ایران بافته می‌شود اما کارشناسان ریشه اصلی این طرح را در راور کرمان می‌دانند.

طرح درختی برپایه عنصرهای مورد استفاده در آن به نقشهای گوناگونی تقسیم می‌شود که طرح حیوان‌دار (جانوری)، سبزیکار (آب نما)، ترنج‌دار، سروی، سراسری و لچک‌وترنج از آن جمله‌اند.

 

درختی حیوان‌دار

در این طرح در میان شاخ و برگهای درختان، پرندگانی به چشم می‌خورند و در پای درختان نیز حیواناتی در حال چرا و استراحت دیده می‌شوند.

 

درختی شکارگاه

اگر در متن و حاشیه طرح درختی، شکارچیانی سوار بر اسب و یا پیاده در حال صید دیده ‌شوند، طرح درختی به شکارگاه موسوم می‌شود.

 

درختی سبزیکار

اگر در میان فرش، برکه آبی که معمولاً با رنگ فیروزه‌ای مشخص شده‌است دیده شود، طرح فرش را درختی سبزیکار یا آب نما می‌خوانند. در این طرح شکل کلی درخت ترسیم نشده و شاخه‌ها و ساقه‌های پرگل درختان هستند که عناصر غالب و اصلی طرح را تشکیل می‌دهند.

طرح درختی سبزیکار از طرحهای معروفی است که حدود 60سال پیش از راور کرمان به مجموعه طرحهای زیبای فرش ایران راه یافت و امروزه بافندگان کاشان، اصفهان، تبریز، قم و تهران به بافت این طرح علاقه‌مند هستند.

گفتنی است بسیاری از اروپاییان نقش درخت در فرش را به فال نیک گرفته و آن را نشانه‌ای از تداوم عمر و خوشبختی و سعادت می‌دانند.

 

طرح‌بندی:

اگر نقشمایه‌ یا نقش کوچکی از طرح در متن فرش در جهتهای طولی و عرضی تکرار شده باشد، طرح را بندی می‌نامند.

معروفترین طرحهای بندی عبارتنداز: بندی ورامین (میناخانی)، بندی اسلیمی، بندی بازوبندی (شیرشکری)، بندی کتیبه‌ای و بندی شاخ گوزن حیوان‌دار

 

بندی میناخانی

نمونه‌های قدیمی این طرح در نقشه‌های دیرسال منطقه کردستان، بیجار و ساوجبلاغ دیده شده است.

طرح میناخانی از جمله طرحهای یکنواختی است که تمام متن فرش را می‌پوشاند و در بسیاری از مناطق ایران از جمله همدان، چهارمحال و بختیاری، هریس و قائنات بافته می‌شود.

 

بندی اسلیمی:

در این طرح نگاره‌ها و خطوط اسلیمی به هم پیوسته و با ترکیب گلهایی همچون ختایی و یا شاه‌‌عباسی زمینه فرش را پر می‌کند.